1. Wprowadzenie

Groźba karalna, choć pozornie brzmi dość jednoznacznie, w praktyce może przybierać wiele form. Najczęściej kojarzy się z bezpośrednią zapowiedzią wyrządzenia komuś krzywdy („zabiję cię”, „zniszczę cię finansowo” itp.). W rzeczywistości jednak polskie prawo określa ramy tego przestępstwa znacznie szerzej, biorąc pod uwagę różne sposoby wyrażania groźby (gest, słowo, pismo, SMS, e-mail, działania sytuacyjne).

Z perspektywy Kodeksu karnego (art. 190 k.k.) – istotne jest nie tylko, co zostało powiedziane lub zrobione, ale też jakie odczucia to zachowanie wywołało u osoby, której grożono (lub u jej bliskich). Zarówno z orzecznictwa, jak i komentarzy do Kodeksu karnego wynika, że kluczowym elementem tego przestępstwa jest wzbudzenie uzasadnionej obawy, iż zapowiadane przestępstwo zostanie spełnione.

Uwaga: treść niniejszego artykułu służy wyłącznie celom informacyjnym i nie stanowi porady prawnej. Każda sprawa wymaga indywidualnej analizy – w razie pytań lub wątpliwości zapraszam do bezpośredniego kontaktu.

2. Czym jest groźba karalna?

2.1. Definicja prawna i przedmiot ochrony

Przedmiotem ochrony przy przestępstwie groźby karalnej jest wolność człowieka od obawy popełnienia przestępstwa na szkodę jego lub osoby mu najbliższej. Mówiąc prościej, chodzi o ochronę poczucia bezpieczeństwa każdej jednostki.

Zgodnie z art. 190 § 1 k.k. groźbą karalną jest zapowiedź popełnienia przestępstwa (np. uszkodzenia ciała, pozbawienia mienia, zabójstwa) na szkodę innej osoby, jeżeli wzbudza ona w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona. Wolność od strachu i zastraszania to podstawowa wartość chroniona przez prawo karne.

2.2. Typowe przykłady zachowań kwalifikowanych jako groźba

• Słowne zapowiedzi: np. „Uważaj, bo cię pobiję”, „Spalę twój dom”.
• Groźby wyrażane gestem: przystawienie noża do gardła, agresywne „machanie” bronią.
• Wiadomości pisemne lub elektroniczne: SMS, mail, kartka z napisem „Zginiesz”.
• Zachowania drogowe: specjalne „podjeżdżanie” samochodem, próby potrącenia itp. – jeśli jednoznacznie wskazują na zamiar wyrządzenia krzywdy.

3. Podstawy prawne (art. 190 k.k.)

3.1. Elementy czynu zabronionego

1. Groźba popełnienia przestępstwa – nie wystarczy zatem zapowiedź popełnienia wykroczenia, czy naruszenia norm prawa administracyjnego.
2. Obawa adresata – musi być rzeczywista i uzasadniona; subiektywne przekonanie, że groźba może się spełnić, znajduje jednak weryfikację w obiektywnych okolicznościach.

3.2. Zakres ochrony: kogo dotyczy groźba?

Groźba dotyczy:

• osoby, do której bezpośrednio jest kierowana zapowiedź,
• osoby jej najbliższej (mąż, żona, partner, dzieci, rodzeństwo itp.).

Ważne: Nie będzie przestępstwem grożenie np. przyjacielowi czy komuś, wobec kogo mamy dług wdzięczności – o ile ta osoba nie mieści się w definicji „osoby najbliższej” z art. 115 § 11 k.k.

4. Formy wyrażenia groźby i ich charakterystyka

4.1. Pogróżka

Pogróżka różni się od groźby karalnej głównie brakiem konkretności. Jest tak niejasna i ogólnikowa, że nie można ustalić, czy na pewno chodzi o przestępstwo, a także na czyją szkodę zapowiadany czyn miałby się dokonać. W takiej sytuacji często brakuje jednego z kluczowych znamion przestępstwa – wyraźnej zapowiedzi popełnienia konkretnego czynu zabronionego (np. nie wiadomo, o co dokładnie sprawcy chodzi).

4.2. Ostrzeżenie

Ostrzeżenie jest z natury działaniem życzliwym, mającym na celu uchronić drugą osobę przed niebezpieczeństwem. O tym, czy mamy do czynienia z ostrzeżeniem, czy z groźbą, decyduje zamiar sprawcy. Jeśli celem jest wzbudzenie strachu – będzie to groźba; jeśli chęć ostrzeżenia przed realnym niebezpieczeństwem – nie stanowi przestępstwa.

4.3. Groźba dla żartu

Groźba dla żartu może – w pewnych okolicznościach – wyczerpywać znamiona art. 190 k.k., jeśli w odbiorze adresata wywoła uzasadnioną obawę. Istotne jest więc, czy w danych warunkach żart faktycznie wyglądał na niewinny, czy jednak mógł być odebrany na serio.

4.4. Groźba bezprawna

Groźba bezprawna ma najszerszy zakres – obejmuje nie tylko zapowiedź popełnienia przestępstwa, ale np. też groźbę spowodowania postępowania karnego czy groźbę ujawnienia wstydliwych informacji. Groźba karalna jest natomiast węższym pojęciem: wyłącznie zapowiedź popełnienia czynu zabronionego określonego przez Kodeks karny jako przestępstwo.

5. Subiektywne odczucie zagrożonego

5.1. Kwestia „uzasadnionej obawy”

Dla bytu przestępstwa konieczne jest, aby groźba wzbudziła u adresata uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona. Oznacza to, że nawet gdy sprawca nie miał realnej możliwości realizacji zapowiedzi (np. groził atrapą broni), to jeśli ofiara mogła racjonalnie uwierzyć w zagrożenie – przestępstwo zostało popełnione.

5.2. Obiektywizacja groźby w praktyce sądowej

Sąd, oceniając „uzasadnioną obawę”, bierze pod uwagę obiektywne (zewnętrzne) kryteria – np. okoliczności zdarzenia, relacje między stronami, czy zdolności sprawcy do realizacji groźby. Jednocześnie istotne jest, jak odebrał to sam pokrzywdzony, uwzględniając jego cechy indywidualne (np. wiek, stan zdrowia).

6. Strona podmiotowa (zamiar sprawcy)

6.1. Zamiar bezpośredni

Najczęściej spotykanym przypadkiem jest zamiar bezpośredni – sprawca chce wywołać strach i świadomie komunikuje, że zrobi coś przestępczego. Dobrym przykładem jest sytuacja, gdy osoba A mówi do osoby B: „Zabiję cię, jeśli się z kimś jeszcze spotkasz”. Tu wprost widać wolę zastraszenia.

6.2. Zamiar ewentualny

Część doktryny dopuszcza możliwość popełnienia tego przestępstwa z zamiarem ewentualnym. Oznacza to, że sprawca przewiduje możliwość, iż jego słowa mogą wywołać w kimś obawę, i się na to godzi, nawet jeżeli nie jest to jego cel jedyny i zamierzony (np. groźba powiedziana „dla żartu”, ale w sposób, który realnie wywołuje u adresata lęk).

7. Kwalifikacja prawna i możliwe kary

7.1. Charakter materialny przestępstwa

Groźba karalna (art. 190 k.k.) to przestępstwo materialne – do jego popełnienia potrzebne jest wystąpienie skutku w postaci wzbudzenia uzasadnionej obawy u ofiary.

7.2. Koniunkcja znamion

Żeby można było mówić o przestępstwie groźby karalnej, muszą wystąpić łącznie następujące elementy:

1. Zapowiedź popełnienia przestępstwa (wobec pokrzywdzonego lub osoby najbliższej).
2. Wywołanie uzasadnionej obawy (subiektywne odczucie, zweryfikowane obiektywnie).

8. Groźba pośrednia i groźba zapowiadana przez osobę trzecią

• Groźba pośrednia: sprawca nie zwraca się bezpośrednio do ofiary, lecz przekazuje jej zapowiedź przestępstwa za pośrednictwem osoby trzeciej. Jest to wciąż groźba z art. 190 k.k., pod warunkiem że sprawca co najmniej godzi się z tym, że osoba trzecia rzeczywiście poinformuje ofiarę o planach.
• Zapowiedź popełnienia przestępstwa przez inną osobę: jeśli sprawca ogłasza, że ktoś inny (na kogo nie ma on żadnego wpływu) „coś zrobi” pokrzywdzonemu, a w istocie jest to tylko informacja o zewnętrznym zagrożeniu, może nie być to groźba karalna. Kluczem jest wpływ sprawcy na tę osobę trzecią oraz sposób przedstawienia zapowiedzi.

9. Konsekwencje procesowe i obrona własnych praw

9.1. Wszczęcie postępowania karnego

Przestępstwo z art. 190 k.k. ścigane jest z oskarżenia publicznego, czyli prokuratura może wszcząć postępowanie po otrzymaniu zawiadomienia (np. od pokrzywdzonego). W praktyce często to pokrzywdzony inicjuje postępowanie, składając zawiadomienie na Policję lub do prokuratury.

9.2. Postępowanie dowodowe

Kluczowe jest udowodnienie, że sprawca rzeczywiście wypowiedział (lub w inny sposób uzewnętrznił) zapowiedź przestępstwa oraz że pokrzywdzony obawę odczuł. Dowodami mogą być:

• zeznania świadków,
• wiadomości SMS, e-maile, nagrania,
• monitoring wizyjny,
• zachowania sprawcy (np. agresywne gesty).

10. Groźba karalna w kontekście życia codziennego

10.1. Groźba „niedookreślona”

Zdarza się, że ktoś wypowiada słowa: „Znajdę cię”, „Jeszcze pożałujesz” – bez jasnego wskazania, jakie przestępstwo miało by zostać popełnione. Często bywa to kwalifikowane jako groźba niedookreślona. Nie zawsze jednak taka ogólnikowa zapowiedź będzie bezkarna. Jeżeli z kontekstu wynika, że ofiara ma się czego obawiać (np. w przeszłości sprawca stosował przemoc), sądy mogą uznać, że to jednak groźba karalna.

10.2. Nietypowe przykłady (np. groźba na szkodę dziecka nienarodzonego)

W doktrynie rozważa się, czy groźba popełnienia przestępstwa na samym sobie (np. kobieta ciężarna mówi do ojca dziecka: „Zrobię sobie krzywdę, a wtedy ucierpi nasze dziecko”) może wypełniać znamiona art. 190 k.k. Istnieją tu różne interpretacje; co do zasady, jeśli zapowiadany czyn jest przestępstwem, to w pewnych warunkach groźba może zachodzić.

11. Podsumowanie – praktyczne wskazówki

1. Zachowaj dowody: jeśli ktoś ci grozi, postaraj się zachować SMS, nagranie, jakiekolwiek ślady potwierdzające przekazanie groźby.
2. Powiadom organy ścigania: każda groźba, którą odczuwasz jako realną i uzasadnioną, powinna zostać zgłoszona Policji lub prokuraturze.
3. Zgłoś się do adwokata: sprawy o groźby karalne często wymagają profesjonalnej oceny – zwłaszcza gdy sytuacja jest niejednoznaczna lub konflikt między stronami jest złożony.
4. Nie lekceważ sytuacji: groźba, nawet jeśli ma charakter „tylko słowny”, może być początkiem poważniejszych działań przestępczych.

Pamiętaj: każda sprawa ma swój kontekst i indywidualne okoliczności. Jeżeli doświadczasz gróźb lub sam zostałeś niesłusznie oskarżony o ich kierowanie, niezwłocznie skonsultuj się z doświadczonym obrońcą lub adwokatem.

12. FAQ – najczęściej zadawane pytania

1. Czy muszę mieć świadka, aby udowodnić, że otrzymałem groźbę?
Nie jest to konieczne, choć świadek z pewnością ułatwi udowodnienie przestępstwa. W dobie komunikatorów internetowych często wystarczają wiadomości, nagrania, zrzuty ekranu. Każdy ślad się liczy.

2. Czy „zwykłe” obrzucenie wyzwiskami to też groźba karalna?
Nie. Znieważenie (np. poprzez wulgaryzmy) i groźba to dwa różne przestępstwa. Aby mówić o groźbie karalnej, musi być zapowiedź konkretnego przestępstwa.

3. Co, jeśli groźby padły w chwili silnego wzburzenia?
Emocje nie wyłączają odpowiedzialności karnej. Jeżeli słowa sprawcy zostały tak odebrane, że ofiara uwierzyła w realne niebezpieczeństwo, czyn może nadal być groźbą karalną.

4. Jaka kara grozi za groźbę karalną?
Zgodnie z Kodeksem karnym, za przestępstwo z art. 190 § 1 k.k. grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W sytuacjach szczególnych lub przy innych okolicznościach (np. recydywa) kara może być surowsza.

5. Co zrobić, jeśli groźby otrzymuję w internecie (np. na forach, portalach społecznościowych)?
Należy gromadzić materiały dowodowe (zrzuty ekranu, linki do profilu), a następnie zgłosić sprawę Policji lub prokuraturze. Zgromadzone dowody elektroniczne są pełnoprawnymi dowodami w sądzie.

Końcowa uwaga

Groźba karalna stanowi poważny problem w relacjach między ludźmi – zarówno tych prywatnych, jak i biznesowych. W sytuacji, gdy jesteśmy adresatem gróźb, nie warto bagatelizować zagrożenia. Polskie prawo skutecznie chroni obywateli, ale kluczowe jest szybkie działanie i właściwe udokumentowanie zdarzenia.

Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej, porady w zakresie swoich praw bądź przygotowania odpowiedniej linii obrony w sprawie o groźby karalne (art. 190 k.k.), zachęcam do skontaktowania się ze mną lub z innym doświadczonym adwokatem. Każda sytuacja wymaga indywidualnej analizy, a w praktyce najdrobniejszy szczegół może zdecydować o rozstrzygnięciu sprawy.

Jeśli masz dodatkowe pytania lub potrzebujesz doprecyzowania informacji – daj znać.
Z przyjemnością wyjaśnię wszelkie wątpliwości bądź wskażę konkretne rozwiązania prawne w sprawach dotyczących groźby karalnej.