Wyrok w zawieszeniu - co to jest?

Kodeks karny w art. 58 par. 1 stanowi, że jeśli istnieje możliwość wyboru rodzaju kary, a przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary. Oznacza to, że sąd - jeśli dane przestępstwo na to pozwala - powinien w pierwszej kolejności skazać oskarżonego na karę wolnościową (grzywnę lub ograniczenie wolności), a dopiero później, gdy taka kara mogłaby być niewystarczająca, może skazać na karę pobawienia wolności.

Dla przykładu: przestępstwo bigamii z art. 206 KK przewiduje karę grzywny, ograniczenia wolności oraz karę pozbawienia wolności do lat 2 - kara pozbawienia wolności nie przekracza 5 lat, więc sąd nie może skazać na karę pozbawienia wolności, gdy wystarczające byłoby zastosowanie grzywny.

Oczywiście kara pozbawienia wolności karze pozbawienia wolności jest nie równa. W żargonie prawniczym można wyróżnić karę pozbawienia wolności "na twardo", a więc taką, po orzeczeniu której skazany trafia do zakładu karnego. Są także tzw. zawiasy, a więc kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Wyrok w zawieszeniu, to nic innego jak wyrok skazujący, w którym sprawca przestępstwa zostaje uznany za winnego jego popełnienia i skazany na karę pozbawienia wolności, ale mimo to nie trafia do zakładu karnego. Dzieje się tak bowiem sąd uznał, że już samo toczące się postępowanie i skazanie na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu jest wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobiegnie jego powrotowi do popełniania przestępstw w przyszłości.

Jak uzyskać warunkowe zawieszenie kary?

Zgodnie z art. 69 KK sąd może zawiesić karę, gdy:

• wobec sprawy orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 1 roku;
• jest to wystarczające dla osiągniecia wobec skazanego celów kary, a w szczególności zapobiegnie jego powrotowi do przestępstwa.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary jest więc swobodną decyzją sądu orzekającego i nie musi zostać zastosowane nawet jeśli orzeczono wobec sprawcy karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 1 roku. Możliwość warunkowego zawieszenia wyroku powstaje zatem, gdy sąd będzie miał uzasadnione przekonanie, że skazany nie powróci do przestępstwa. Powstaje więc w tym miejscu szerokie pole dla oskarżonego i jego obrońcy, którzy mogą starać się w dowolny sposób przekonać sąd, że zawieszenie wykonania orzeczonej kary dała już nauczkę oskarżonemu, który do przestępstwa nie powróci.

Jak wskazuje się wprost w art. 69 par. 2 KK, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. Wynika z tego, że warunkowe zawieszenie wykonania kary mogą uzyskać przede wszystkim osoby, które nie były wcześniej karane oraz, które wykazały skruchę wobec swojego przestępstwa.

Zawieszenie wykonania kary możliwe nie będzie wobec sprawcy, który był skazany na karę pozbawienia wolności.

Zawieszenie wykonania kary wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim

Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim, a także sprawcy, który ponownie został skazany za prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu, warunkowe zawieszenie wykonania kary sąd może orzec jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

Okres próby

Zgodnie z art. 70 par. 1 KK, sąd może zawiesić karę na okres próby, który wynosi od 1 roku do lat 3 i biegnie od uprawomocnienia się wyroku. Oznacza to, że skazany co prawda pozostaje na wolności, ale przez okres od 1 do 3 lat pozostaje pod szczególnym nadzorem państwa oraz ma obowiązek wykonać nałożone na niego obowiązki.

Czas próby dla sprawcy młodocianego oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej wynosi od 2 do 5 lat (art. 70 par. 2 KK).

Podczas ustalania długości czasu próby , sąd powinien brać pod uwagę przede wszystkim:

1. Indywidualną prognozę dotyczącą przyszłego zachowania skazanego. Jeżeli sąd jest przekonany o pozytywnym przyszłym zachowaniu osoby skazanej, powinien do tego dostosować czas próby;
2. Nałożone na skazanego obowiązki oraz możliwość ich spełnienia. Należy również wziąć pod uwagę ewentualną nałożoną grzywnę oraz dozór w okresie próby;
3. Czynnik motywujący i odstraszający, jaki niesie ze sobą określona długość okresu próby. Gdy okres próby wynosi mniej może dać to skazanemu szybszą możliwość zatarcia skazania, co wiąże się z pozytywnymi skutkami dla niego. Zatarcie skazania umożliwia mu pełne włączenie się w życie społeczne. W zależności od oceny całokształtu sytuacji, sąd może zdecydować o krótszym lub dłuższym czasie, w którym skazany ma szansę skorzystać z tego przywileju.

Obowiązki sprawcy przestępstwa przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary

Art. 72 KK określa szereg obowiązków, które sąd może zastosować wobec oskarżonego, gdy decyduje o zastosowaniu zawiasów:

1. informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
2. przeproszenia pokrzywdzonego,
3. wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
4. wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
5. powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
6. poddania się terapii uzależnień,
7. poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
8. uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
9. powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
10. powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
11. opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
12. innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa
13. – przy czym sąd orzeka się przynajmniej jeden z obowiązków.

Jak wynika z treści art. 71 § 1 KK, sąd może orzec obok kary pozbawienia wolności w zawieszeniu również grzywnę, gdy jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe. Wymierzenie grzywny może pozwolić na modyfikację innych obowiązków lub skrócenie okresu próby. Pozwala to na możliwość dostosowania wyroku do konkretnego przypadku.

Zarządzenie wykonania kary

Jak sama nazwa wskazuje, zawieszenie wykonania kary ma charakter warunkowy. Oznacza to, że następuje ono pod warunkiem, że sprawca w okresie próby nie popełni podobnego przestępstwa umyślnego, za które orzeczono karę warunkowo zawieszoną lub w inny sposób nie naruszy porządku prawnego oraz będzie realizował orzeczone wobec niego obowiązki. Jeśli po upływie czasu próby okaże się, że skazany postępował zgodnie z prawem, staje się on wolny od jakichkolwiek ograniczeń i obowiązków.

Obligatoryjne zarządzenie wykonania kary

Kodeks karny przewiduje, że zarządzenie wykonania zawieszonej kary następuje, gdy:

• skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania;
• skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą.

Obligatoryjne odwieszenie kary pozbawienia wolności oznacza, że sąd nie ma w tym zakresie wyboru. Jeśli zostaną ustalone powyższe okoliczności, sąd ma obowiązek orzeczenia bezwzględnego pozbawienia wolności. Postanawia się wtedy wobec sprawcy wykonanie kary pozbawienia wolności i wzywa się skazanego do jej odbycia w zakładzie karny.

Fakultatywne zarządzenie wykonania

Inaczej niż w poprzednim przypadku, fakultatywne zarządzenie wykonania kary oznacza, że sąd może odwiesić zawieszoną karę, gdy zostanie ustalone, że:

• skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w art. 75 § 1, albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku;
• skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

Odwieszenie zawieszonej kary następuje najczęściej na wniosek kuratora, który sprawuje dozór nad skazanym. Gdy trwa zawieszenie kary skazany musi się liczyć z tym, że nawet zdawać by się mogło niewielkie przewinienie może oznaczać zarządzenie wykonania zawieszonej kary.

Skrócenie kary

Jak wskazuje się w art. 75 § 3a KK, w przypadku odwieszenia wyroku w zawieszeniu, sąd może uwzględnić dotychczasowy przebieg czasu próby, a w szczególności wykonanie nałożonych obowiązków, skrócić orzeczoną karę, nie więcej jednak niż o połowę. Oznacza to, że warto realizować orzeczone w wyroku obowiązki, albowiem nawet w przypadku, gdy zostanie zastosowana prawomocna kara pozbawienia wolności, można ją skrócić nawet o połowę.

Zatarcie skazania

Skazany na karę w zawiasach prócz tego, że nie trafi do zakładu karnego może liczyć także na łagodniejsze traktowanie w przypadku zatarcia skazania.

zatarcie skazania - instytucja prawa karnego, zgodnie z którą w przypadku upływu określonego w Kodeksie karnym czasu uznaje się, że skazany jest w świetle prawa osobą niewinną, a wpis o skazaniu usuwa się z rejestru karnego

Zatarcie wyroku w zawieszeniu ulega z mocy prawa z upływem roku od zakończenia okresu próby, a więc dużo szybciej niż w przypadku bezwzględnego pozbawienia wolności. Pamiętać jednak należy, że odwieszenie wyroku w zawieszeniu powoduje, że będą miały zastosowanie przepisy ogólne.

Warto także pamiętać o tym, że jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.

‍