Niezgłoszenie wniosku o upadłość spółki – art. 586 KSH

1. Wprowadzenie

Przepisy art. 586 Kodeksu spółek handlowych (KSH) penalizują sytuację, w której członek zarządu lub likwidator spółki nie składa wniosku o upadłość mimo istnienia ku temu uzasadnionych podstaw. Celem takiej regulacji jest ochrona obrotu gospodarczego przed nieodpowiedzialnym działaniem osób kierujących spółkami – zbyt późne lub całkowicie zaniechane zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości może doprowadzić do pogłębienia zadłużenia spółki, a w konsekwencji uderzyć w wierzycieli i inne podmioty zaangażowane w działalność gospodarczą.

W niniejszym artykule przybliżam kluczowe elementy art. 586 KSH, w tym to, kogo przepis dotyczy, kiedy pojawia się obowiązek zgłoszenia upadłości, jakiej kary można się spodziewać oraz jakie istnieją podstawowe sposoby obrony przed zarzutem.

2. Kogo dotyczy przepis? (Podmiot przestępstwa)

Zgodnie z art. 586 KSH, odpowiedzialność karną ponosi:

• członek zarządu spółki kapitałowej (np. spółki z o.o. lub akcyjnej) – bez względu na konkretną funkcję (prezes, wiceprezes, członek zarządu),
• likwidator spółki handlowej – może to być zarówno osoba powołana uchwałą wspólników lub akcjonariuszy, jak i likwidator ustanowiony przez sąd.

W praktyce oznacza to, że jeśli w trakcie pełnienia swojej funkcji (zarządczej lub likwidacyjnej) na danej osobie ciążył obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (i wystąpiły ku temu przesłanki), a mimo to zaniechała ona takiego zgłoszenia, naraża się na odpowiedzialność karną.

Spółki osobowe a obowiązek zgłoszenia upadłości

W spółkach osobowych (np. spółce jawnej, komandytowej) członkowie zarządu sensu stricto nie zawsze występują. Obowiązek zgłoszenia upadłości może tam w praktyce spoczywać na wspólnikach prowadzących sprawy spółki (zgodnie z przepisami prawa upadłościowego). Natomiast art. 586 KSH wprost wskazuje wyłącznie likwidatorów i członków zarządu (jeżeli taki zarząd wprowadzono), co oznacza pewną lukę – formalnie odpowiedzialność karna na gruncie art. 586 KSH nie obejmie wszystkich wspólników spółki osobowej, którzy powinni zgłosić wniosek upadłościowy, lecz nie zostali powołani jako zarząd czy likwidatorzy.

3. Kiedy należy złożyć wniosek o upadłość?

Obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość powstaje, gdy na gruncie przepisów prawa upadłościowego (PrUpad) występują przesłanki niewypłacalności. Najczęściej są to sytuacje, w których:

• Spółka nie reguluje wymagalnych zobowiązań (brak płynności),
• Wartość zobowiązań spółki przekracza wartość jej majątku, a stan ten trwa przez określony czas (tzw. nadmierne zadłużenie).

Członkowie zarządu lub likwidatorzy muszą stale monitorować sytuację finansową spółki, aby w razie wystąpienia okoliczności upadłościowych niezwłocznie zgłosić wniosek w ustawowym terminie (co do zasady w ciągu 30 dni od pojawienia się przesłanek upadłości).

4. Strona podmiotowa – charakter winy

Przestępstwo z art. 586 KSH można popełnić wyłącznie umyślnie:

• Zamiar bezpośredni (dolus directus) – osoba świadomie lekceważy obowiązek zgłoszenia wniosku,
• Zamiar ewentualny (dolus eventualis) – sprawca przewiduje możliwość, że spółka jest niewypłacalna i że trzeba złożyć wniosek, lecz godzi się na zaniechanie działania.

Warunkiem koniecznym jest, aby w czasie, gdy członek zarządu lub likwidator pełnił funkcję, realnie wystąpiły podstawy do ogłoszenia upadłości. Jeżeli więc dana osoba ustąpiła z zarządu, a dopiero potem pojawiły się przesłanki upadłości, nie może ponosić odpowiedzialności za niezłożenie wniosku.

5. Strona przedmiotowa – charakter czynu

• Przestępstwo formalne (bezskutkowe)
  Wystarczy sam fakt zaniechania (brak złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości) w warunkach, gdy to zaniechanie powinno się była zrealizować.
• Przestępstwo trwałe
  Osoba pełniąca funkcję, wiedząc o niewypłacalności spółki, a nie składając wniosku, trwa w stanie przestępstwa tak długo, jak trwa zaniedbanie tego obowiązku.

Skutek w postaci ewentualnego pokrzywdzenia wierzycieli nie jest wymagany, by przypisać winę. Nawet jeśli wierzyciele nie doznali uszczerbku, samo niezłożenie wniosku o upadłość rodzi odpowiedzialność z art. 586 KSH.

6. Sankcje karne i tryb ścigania

Za niezłożenie wniosku o upadłość w wymaganym terminie (art. 586 KSH) grożą:

• Grzywna,
• Kara ograniczenia wolności,
• Kara pozbawienia wolności do roku.

Jest to przestępstwo ścigane z urzędu, co oznacza, że organy ścigania (prokuratura) mogą podjąć postępowanie niezależnie od woli osób pokrzywdzonych czy wierzycieli.

7. Podstawowe sposoby obrony przed zarzutem

1. Brak przesłanek upadłościowych
   • Najważniejsza linia obrony opiera się na wykazaniu, że w czasie, gdy dana osoba pełniła funkcję, spółka nie była niewypłacalna w rozumieniu prawa upadłościowego.
   • Jeżeli spółka jedynie borykała się z przejściowymi trudnościami finansowymi, ale nie przekroczyła progu niewypłacalności, wniosek upadłościowy nie był wymagany.
2. Złożenie wniosku w terminie
   • Jeśli zarząd/likwidator udowodni, że złożył wniosek o ogłoszenie upadłości (nawet jeśli spółka upadłościowo dalej funkcjonowała) w terminie przewidzianym prawem, nie można zarzucać mu niezłożenia go w ogóle.
3. Rezygnacja przed powstaniem niewypłacalności
   • Gdy dana osoba opuściła zarząd (lub przestała być likwidatorem) przed zaistnieniem przesłanek upadłości, nie może być pociągnięta do odpowiedzialności na podstawie art. 586 KSH.
4. Błędy proceduralne
   • Warto sprawdzić, czy w postępowaniu przeciwko członkowi zarządu organ ścigania nie naruszył procedur (np. brak prawidłowego powiadomienia, nieprawidłowe ustalenie momentu niewypłacalności). Może to skutkować umorzeniem sprawy lub uniewinnieniem.

8. Najczęstsze pytania (FAQ)

1. Czy odpowiedzialność karną można łączyć z inną odpowiedzialnością, np. cywilną lub odszkodowawczą wobec wierzycieli?
Tak. Niezłożenie wniosku o upadłość w terminie (art. 586 KSH) nie wyklucza jednoczesnej odpowiedzialności cywilnej członka zarządu, np. na podstawie art. 299 KSH (odpowiedzialność za długi spółki). Wierzyciele mogą dochodzić szkody w postępowaniu cywilnym.

2. Czy każdy członek zarządu odpowiada, nawet jeśli nie zajmował się sprawami finansowymi spółki?
Tak. Odpowiedzialność ma charakter indywidualny, ale każdy członek zarządu ma obowiązek dbać o interesy spółki i weryfikować stan jej wypłacalności. Nie można tłumaczyć się, że odpowiedzialny był tylko inny członek zarządu zajmujący się księgowością.

3. Co w sytuacji, gdy spółka traci płynność, ale istnieje szansa na restrukturyzację?
Jeżeli istnieją faktyczne podstawy do restrukturyzacji, a spółka nie spełnia jeszcze przesłanek upadłości, to zgłoszenie wniosku o upadłość nie jest konieczne. Jednak gdy stan niewypłacalności faktycznie wystąpi, członkowie zarządu powinni rozważyć również ścieżkę postępowania restrukturyzacyjnego. Ważne, by nie zwlekać z żadnym działaniem, jeśli spółka faktycznie jest niewypłacalna.

4. Czy złożenie wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego zwalnia z obowiązku złożenia upadłości?
Zgodnie z przepisami, jeżeli złożono wniosek o restrukturyzację (i został on przyjęty przez sąd), może to w niektórych przypadkach wstrzymać obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości – pod warunkiem, że postępowanie restrukturyzacyjne faktycznie chroni przed pogorszeniem sytuacji wierzycieli. Należy jednak każdorazowo przeanalizować przepisy prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego.

5. Czy można zostać skazanym na karę pozbawienia wolności?
Tak. Górna granica kary pozbawienia wolności wynosi do 1 roku. Sąd może też orzec grzywnę czy karę ograniczenia wolności. W praktyce, jeśli sprawca nie był wcześniej karany i okoliczności sprawy nie są drastyczne, często orzekana jest kara grzywny z warunkowym zawieszeniem wykonania kary.

9. Podsumowanie

Niezgłoszenie upadłości w wymaganym terminie (art. 586 KSH) może prowadzić do dotkliwych konsekwencji karnych dla członków zarządu lub likwidatorów. Przestępstwo to jest bezskutkowe – już samo zaniechanie stanowi czyn zabroniony, niezależnie od tego, czy rzeczywiście wyrządziło szkodę wierzycielom. Dlatego tak ważne jest, by rzetelnie monitorować sytuację majątkową spółki i w razie pojawienia się przesłanek niewypłacalności niezwłocznie reagować, składając wniosek o ogłoszenie upadłości lub rozważając alternatywną drogę restrukturyzacyjną.

Jeśli grozi Ci zarzut z art. 586 KSH albo wątpisz, czy w Twojej spółce zaszły przesłanki upadłości, warto skonsultować się z profesjonalnym doradcą prawnym. Każdą sytuację należy oceniać indywidualnie, uwzględniając moment, w którym pojawiły się trudności finansowe, i realną możliwość wyjścia z kryzysu bez wdrażania procedury upadłościowej.

Uwaga: treść niniejszego artykułu służy wyłącznie celom informacyjnym i nie stanowi porady prawnej. Każda sprawa wymaga indywidualnej analizy – w razie pytań lub wątpliwości zapraszam do bezpośredniego kontaktu.