Wyłudzenie VAT - karuzela podatkowa

Jak wynika z informacji przekazywanych przez Ministerstwo Finansów, luka VAT sukcesywnie rośnie. Oznacza to, że zwiększa się potencjalna różnica pomiędzy dochodami Skarbu Państwa z tytułu podatku VAT a tym ile środków rzeczywiście trafiło do budżetu państwa. Od 2022 r. obserwujemy odwrócenie trendu i obecnie luka VAT wynosi 15,8%, co stanowi wartość z przełomu 2016-2017 r. Luka VAT najniższa była w 2021 r., gdy wynosiła zaledwie 2,6%. Co to oznacza? Przede wszystkim większą liczbę kontroli, które - prócz sankcji administracyjnych - mogą zakończyć się wszczęciem postępowania karno-skarbowego.

Oszustwo podatkowe a karuzela podatkowa

Nie istnieje oficjalna definicja oszustwa podatkowego. Żaden przepis Kodeksu karnego skarbowego (KKS) nie wprowadza wprost przestępstwa oszustwa podatkowego. Art. 56 § 1 KKS, uznawany tradycyjnie za przęstepstwo oszustwa podatkowego, polega w swej istocie na podaniu w deklaracji lub oświadczeniu nieprawdy, zatajeniu prawdy albo na niedopełnieniu obowiązku zawiadomienia o zmianie danych objętych deklaracją lub oświadczeniem. Brak jest więc w przypadku art. 56 § 1 KKS, charakterystycznego dla oszustwa z art. 286 § 1 Kodeksu karnego, znamienia wprowadzenia lub wyzyskania błędu organu podatkowego.

Mimo wszystko pojęcie oszustwa podatkowego istnieje w obrocie i odnosi się do licznych zachowań, których wspólnym celem jest uniknięcie lub zmniejszeni wysokości opodatkowania. Oznacza to, że karuzela podatkowa jest jedną z form oszustwa podatkowego. Osoby uczestniczące w karuzeli podatkowej swoimi zachowaniami wypełniają zaś szereg różnych przepisów Kodeksu karnego oraz Kodeksu karnego skarbowego, co powoduje zmuldiplikowanie ich odpowiedzialności.

Odpowiedzialność za wyłudzenie VAT

Jak już wspominano, brak jest w Kodeksie karnym skarbowym lub Kodeksie karnym przepisu, który wprost penalizowałby uczestnictwo w karuzeli VAT (podatkowej). Tym niemniej, podmioty w nią wstępujące wypełniają znamiona szeregu różnych przestępstw - i tak możemy wskazać na:

• oszustwo podatkowe z art. 56 § 1 KKS, polegające na składaniu organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia, podawaniu nieprawdy lub zatajaniu prawdy albo nie dopełnianiu obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, a przez to narażenie podatku na uszczuplenie;
• nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania z art. 54 § 1 KKS, polegające na uchyleniu się od opodatkowania, nie ujawnieniu właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie złożeniu deklaracji, a przez to narażenie podatku na uszczuplenie;
• naruszenie procedury rachunkowej (nierzetelne faktury) z art. 62 § 1 KKS, polegające na niewystawieniu wbrew obowiązkowi faktury lub rachunku lub wystawieniu ich w sposób wadliwy albo odmowie ich wydania;
• bezpodstawny zwrot podatku (wyłudzenie) z art. 76 § 1 KKS, polegające na podaniu danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajeniu rzeczywistego stanu rzeczy wprowadzając w błąd właściwy organ narażając na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej, w szczególności podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, podatku akcyzowym, zwrot nadpłaty lub jej zaliczenie na poczet zaległości podatkowej lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych,
• uczestnictwo w zorganizowanej grupie przestępczej z art. 258 § 1 KK, polegające na braniu udziału w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnianie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego;
• inne, np. z art. 270 i n. KK.

Istotne znaczenie z punktu widzenia odpowiedzialności w przypadku karuzeli VAT (podatkowej) dla podmiotów w niej występujących ma art. 277a § 1 KK, zgodnie z którym w przypadku przestępstw z art. 270a § 1 KK albo art. 271a § 1 KK wobec faktur, której kwota należności jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, kara wynosi od 5 do 25 lat pozbawienia wolności.

Co to jest karuzela podatkowa?

Karuzela podatkowa, to forma oszustwa podatkowego polegająca na wykorzystaniu wielu legalnie działających podmiotów, które dokonując pomiędzy sobą "w kółko" transakcje, wykorzystują mechanizmy podatkowe do zachowaniu podatku naliczonego lub zażądania zwrotu podatku należnego. Najczęściej karuzela podatkowa dotyczy podatku od towarów i usług, będącego podatkiem obrotowym. Mechanizm karuzeli podatkowej opiera się na wielu podmiotach, z których istotne znaczenie ma tzw. "znikający podatnik", a więc podmiot, który generuje podatek VAT.

Dlaczego działa karuzela VAT?

Karuzele vatowskie są niezwykle trudne do wykrycia. Zazwyczaj schemat karuzeli VAT jest niezwykle skomplikowany, zakłada udział wielu uczestników karuzeli podatkowej, którzy funkcjonują w wielu krajach Unii Europejskiej. Pozwala to by podmioty w niej występujące dokonywały tzw. wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, która opodatkowana jest stawką VAT 0%. Stawka "zerowa" oznacza, że podmiot dokonujący wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów nie nalicza podatku VAT.

Podmioty karuzeli VAT działają jako legalne podmioty obrotu gospodarczego. Znikający podatnik występuje jedynie na początku łańcucha karuzelowego i ustalenie, że był on częścią większej grupy może nastręczać wielu problemów. Proceder znikających podatników oznacza, że zostają zagubione lub zniszczone wszelkie dokumenty, które pozwoliłyby na odkryciu pozostałych podmiotów karuzeli VAT. Oznacza to, że nie zawsze możliwe jest przypisanie kontrahentom znikającego podatnika udziału w karuzeli podatkowej.

Jakie podmioty uczestniczą w karuzeli podatkowej (VAT)?

Mechanizm karuzeli podatkowej wymaga by uczestniczyły w niej co najmniej 4 podmioty, które mają określoną rolę w całym łańcuszku. Oczywiście, w praktyce przęstepstwo karuzeli VAT jest popełniane przez rozbudowane organizacje przestępcze, działające w wielowarstwowych i wielopoziomowych strukturach, które mają na celu zaciemnienie obrazu sytuacji. Schemat karuzeli VAT może także zakładać uczestnictwo podmiotów całkowicie niezwiązanych z oszustami wyłudzającymi VAT - są to podmioty, które nie są świadome wyłudzania VAT przez ich kontrahentów. Mogą jednak ponosić konsekwencje oszustw podatkowych.

Podmiot "A" - Organizator

Karuzela VAT (podatkowa) jest organizowana przez podmiot, który nigdy samodzielnie nie dopuszcza się wyłudzania podatku VAT. Organizator puszcza jedynie w obieg towar, który staje się przedmiotem wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, która - jak pamiętamy - jest opodatkowana stawką 0% VAT. Organizator przygotowuje dalszą ścieżkę dla tego towaru, organizuje kolejne podmioty, które będą już domagać się bezpodstawnego zwrotu podatku lub zatrzymają VAT naliczony. Organizator w sposób prawidłowy prowadzi księgowość, posiada legalny kapitał, który umożliwia mu normalną działalność operacyjną.

Organizator dokonuje wewnątrzwspólnotowej dostawy towaru do Podmiotu "B". Organizator znajduje się w Państwie I, a Podmiot "B" w Państwie II - pozwala to na skorzystanie z "zerowej" stawki VAT.

Podmiot "B" - Znikający podatnik

Najbardziej newralgiczny podmiot w całym procederze przestępstwa karuzeli VAT. Znikający podatnik, to podmiot nabywający towar od Podmiotu "A" - Organizatora w ramach wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Podmiot ten "będzie ponosił" konsekwencje oszustw podatkowych - dlatego proceder znikających podatników dotyczy podmiotów, które łatwo można poświęcić, odcinając się zarówno od ich struktur, jak i osób zaangażowanych w ich budowanie.

Podmiot "B", to słup, który często nie jest świadomy swojej roli w całym procederze.

Podmiot "B", który otrzymał towar od Organizatora, dokonuje jego dalszej sprzedaży na rzecz kolejnych podmiotów, ale już w ramach obrotu krajowego (wewnątrz Państwa II). Oznacza to, że Podmiot "B" generuje podatek VAT, który nalicza kolejnemu podmiotowi w łańcuszku. Podmiot "C" płaci bowiem Podmiotowi "B" kwotę brutto, od której VAT powinien zapłacić Podmiot "B". Często już na tym etapie dochodzi do nieprawidłowości i VAT naliczony nie jest przekazywany do Urzędu Skarbowego. Pojawia się pierwszy zysk.

Podmiot "C" - Bufor

Podmiot lub Podmioty "C", to bufor/-y. Stanowią one różną i często liczną grupę podmiotów, które nabywają od Podmiotu "B" towar, od którego Podmiot "B" nie zwrócił VAT-u naliczonego. Podmiot "C" ma za zadanie zagmatwać i wydłużyć łańcuch transakcji tak, by niemożliwym stało się ustalenie ostatecznych podmiotów uczestniczących, które kierują karuzelą VAT (podatkową).

Na tym etapie mogą pojawić się osoby lub podmioty trzecie, które nie są w ogóle zamieszane w wyłudzanie podatku. Uczestnik karuzeli podatkowej w umiejętny sposób steruje działaniami takiego podmiotu, doprowadzając do sytuacji, w której nieświadomy Bufor uczestniczy w karuzeli VAT (podatkowej), nie zdając sobie z tego sprawy. Bufor dokonuje nabycia i odsprzedaży towaru od Podmiotu "B" do kolejnego Bufora, albo do tzw. Brokera.

Podmiot "D" - Broker

Podmiot nabywający towar niemal na samym końcu. Broker, to podmiot, który realizuje zysk z karuzeli VAT (podatkowej) ponownie korzystając z unijnej zasady swobody przepływu towarów, powodującej, że dostawa towarów pomiędzy krajami Unii Europejskiej jest opodatkowana 0% stawką VAT. Bufor dokonuje dostawy albo dla Podmiotu "A" - Organizatora albo do kraju spoza Unii Europejskiej. Jednocześnie, korzystając z faktu, że Podmiot "D" - Broker znajduje się w Państwie II, a więc tym samym państwie co Podmiot "B", zwraca się do urzędu skarbowego z wnioskiem o zwrot podatku VAT.

Żądanie zwrotu podatku VAT jest możliwe ze względu na fakt, że Podmiot "D" nabywając towar musiał ten podatek uiścić. Podmiot "B" nigdy zaś tego podatku nie zapłacił. Towar został zaś zwrócony do Podmiotu "A", więc podatek nigdy nie został zapłacony przez odbiorcę końcowego, a więc konsumenta. Dochodzi więc do bezpodstawnego zwrotu podatku a karuzela VAT (podatkowa) wykonała właśnie pierwszy obrót.

Podsumowanie

Oszustwa VAT polega więc na ciągłym obracaniu tego samego towaru pomiędzy siecią podmiotów, które wykorzystują mechanizmy podatkowe, zarabiając na wyłudzaniu VAT-u. Przestępstwa w VAT są zaś niezwykle dotkliwe dla Skarbu Państwa.

Nieświadomy uczestnik karuzeli podatkowej

Oszustwa VAT polega na umyślnym uczestniczeniu w procederze karuzeli VAT (podatkowej). Podmiotom, które tworzą łańcuszek, służący do wyłudzania podatku VAT bardzo trudno będzie udowodnić, że nie miały nic wspólnego z karuzelą VAT (podatkową). Konieczna jest szczegółowa i dokładna analiza okoliczności konkretnego przypadku, powiązań pomiędzy osobami tworzącymi taki podmiot a pozostałymi znanymi uczestnikami karuzeli.

W tym aspekcie olbrzymiego znaczenia nabiera korzystanie z zasad oraz dochowywanie tzw. należytej staranności. Staraj kierować się następującymi zasadami:

1. dołożenie należytej staranności będziesz musiał wykazać, to podstawowa myśl i zasada, która powinna przyświecać Ci przy wdrażaniu innych rozwiązań - dokumentuj wszelkie czynności, opracuj odpowiednie procedury;
2. dokonaj weryfikacji kontrahenta - przeprowadź weryfikację kontrahenta w ogólnie dostępnych rejestrach i bazach danych (np. KRS, CEIDG), sprawdź, czy kontrahent jest wpisany do wykazu podatników VAT, a także czy posiada odpowiednie koncesje i pozwolenia, sprawdź umocowanie osób reprezentujących;
3. dokonaj oceny rynkowości transakcji - sprawdź, czy aby transakcja ma charakter rynkowy, czy też stanowi niebywałą okazję, sprawdź, czy parametry transakcji mają charakter typowy i rynkowy;
4. jeśli masz wątpliwości - wykorzystaj mechanizm podzielonej płatności!

Adwokat w sprawach karuzel VAT (podatkowych)

Sprawy karuzel VAT (podatkowych), to niezwykle złożone, długotrwałe i procesy, które częstokroć wymagają współdziałania specjalistów z różnych dziedzin prawa. Karuzela VAT (podatkowa) angażuje doradców podatkowych, księgowych, a także prawników specjalizujących się w prawie cywilnym, w tym gospodarczym oraz adwokatów-karnistów, działających w przypadku wszczynanych postępowań karnych i karno-skarbowych.

Osobiście, z powodzeniem, występuję w sprawach karno-skarbowych, reprezentując zarówno podejrzanych, oskarżonych, jak i podmioty odpowiedzialne posiłkowo. Występuje w postępowaniach prowadzonych przed sądami powszechnymi we Wrocławiu, na Dolnym Śląsku oraz w ogóle na obszarze całej Polski.

Dzięki zdobytemu doświadczeniu w obsłudze prawnej przedsiębiorców, wiem i rozumiem na czym polega obrót gospodarczy, w tym obrót międzynarodowy. Zawsze staram się zrozumieć biznes moje Klienta, wierząc, że tylko wtedy jestem w stanie zapewnić mu szytą na miarę pomoc prawną. Wierzę także, że adwokat-karnista ma wiele do zdziałania także na przedpolu postępowania karnego - patrz: criminal compliance.

Mogę wspierać Ciebie oraz Twoją firmę na etapie realizowania szczególnie trudnych kontraktów handlowych, dbając by odbywały się one zgodnie z prawem, ograniczając możliwość postawienia Ci zarzutów. Prowadzę swoją kancelarię adwokacką we Wrocławiu, współpracując z doradcami podatkowymi, księgowymi oraz specjalistami z innych dziedzin prawa. Mam więc możliwość zorganizowania specjalnie dedykowanego zespołu, który pomoże w Twojej sprawie.

‍